Czym leczy psychoterapia

Psychoterapia to świadome i zamierzone zastosowanie metod klinicznych, zgodnych z zasadami psychologii, i postaw interpersonalnych w celu pomagania ludziom w modyfikacji ich zachowań, procesów poznawczych, emocji i/lub innych cech osobowych w kierunku, który korzystający z terapii uważają za pożądany.

Czynniki leczące w psychoterapii dzieli się na dwa rodzaje: specyficzne i niespecyficzne.

Czynniki specyficzne związane są z osobą psychoterapeuty i zaliczyć do nich można podejście teoretyczne w jakim prowadzona jest terapia, doświadczenie zawodowe terapeuty, superwizję jego pracy, terapię własną oraz osobowość terapeuty.

Psychoterapeuta, jako moderator, pracuje w określonym podejściu teoretycznym, które pozwala mu prowadzić proces zmiany, będący celem terapii. Posiada też wiedzę wykraczającą poza to podejście, umożliwiającą spojrzenie na proces terapeutyczny z innej perspektywy teoretycznej. Swoją pracę poddaje ocenie i kontroli superwizora, który ocenia proces leczenia zgodnie z podejściem, w jakim pracuje terapeuta.

Psychoterapeuta oprócz posiadania odpowiedniej wiedzy teoretycznej i praktycznej powinien mieć również predyspozycje osobiste, określone przez jego osobowość, predysponujące go do adekwatnego pomagania innym.

Jak ważną rolę odgrywają czynniki osobowościowe w pracy terapeuty, pokazały badania Struppa i Hadley (1979). Pozytywne zmiany, jakich doświadczali pacjenci — niezależnie, czy byli leczeni przez grupę profesjonalnych terapeutów czy przez grupę amatorów, dobranych pod względem takich cech osobowości, jak ciepło, otwartość, serdeczność, wiarygodność – okazały się być efektem nawiązanej relacji międzyludzkiej. Tak więc sama wiedza dotycząca określonego podejścia terapeutycznego, czy znajomość technik pracy nie są wystarczające. Dopiero połączone: osobowość, podejście terapeutyczne, terapia własna, superwizja pracy i doświadczenie mogą wpływać na skuteczność psychoterapii.

Te niespecyficzne czynniki, związane z osobą terapeuty, mogą mieć zaskakujące znaczenie w procesie terapeutycznym, zwłaszcza w odniesieniu do relacji terapeutycznej.

Wśród najważniejszych czynników niespecyficznych wyróżniamy: zmienne demograficzne, organizację przestrzeni terapeutycznej, gospodarowanie czasem, sposób prezentacji i autoprezentacji terapeuty, wydarzenia w życiu osobistym terapeuty oraz inne nieokreślone czynniki.

Coraz więcej badań potwierdza, że czynniki leczące, zwane niespecyficznymi, są obecne w każdym podejściu psychoterapeutycznym. Najczęściej wymienia się: pozytywne nastawienie, relację terapeutyczną, efekt Hawthorne’a, warunki terapii, zbiór założeń, koncepcję i rytuał terapeutyczny, budzącego aprobatę terapeutę, możliwość odreagowania, uczenie się i praktykowanie nowych zachowań, eksploracja wewnętrznego świata pacjenta, sugestie i uczenie się od innych.

Niezwykle ważnym czynnikiem jest pozytywne nastawienie, czyli nadzieja na osiągnięcie sukcesu terapeutycznego, która powinna dotyczyć zarówno pacjenta, jak i terapeuty.

Psychoterapeuta, który nie wierzy, że jest w stanie pomóc pacjentowi, nie będzie skuteczny. Z drugiej strony chory, który został przez kogoś skierowany na psychoterapię i na wstępie oświadcza, że przyszedł na terapię, ale w nią nie wierzy, ma mniejszą szansę na sukces, między innymi dlatego, że nie uruchamia wyżej wymienionego, niespecyficznego czynnika leczącego. Wyniki badań pokazują, że kolejny czynnik, to znaczy relacja terapeutyczna, jest również bardzo istotny i stanowi w około 12% o powodzeniu w terapii.

Efekt Hawthorne'a, wspomniany wyżej, wiąże się z badaniami nad wydajnością pracy w zakładach przemysłowych w Chicago na przełomie lat 20. i 30. ubiegłego wieku, gdzie stwierdzono, że już sama szczególna uwaga, którą obdarzono badanych, wpływa na wzrost wydajności ich pracy.

Gdy wyobrazimy sobie, że pacjent przychodzi na sesję i przez prawie godzinę otrzymuje wyjątkowe zainteresowanie i uwagę ze strony odpowiednio wykształconego specjalisty psychoterapeuty, to sama sytuacja aktywuje w pacjencie niespecyficzne czynniki leczące.

Literatura:

Antkowiak, R. (2009). Wprowadzenie do psychoterapii. W: Psychiatria w Praktyce Klinicznej. Tom 2, nr 1, 15–22. Via Medica ISSN 1899–5071.

Kleszcz-Szczyrba, R. (2010). Pomagać sobą - rozważania na temat czynników niespecyficznych w psychoterapii związanych z osobą psychoterapeuty. W: Psychoterapia 4 (155); str. 61–72 .

Strupp, H.,H., Hadley, S., W. (1979). Specific vs nonspecific factors in psychotherapy. W: Gen. Psychiatry 36: 1125–1136.