IBS a psychika
Objawy jelita drażliwego to przede wszystkim ciągłe problemy z brzuchem. Niemożliwe do przewidzenia, powtarzające się bóle, skurcze w jelitach, częste wzdęcia i gazy, biegunka, uczucie niecałkowitego wypróżnienia. Zdarzają się również zaparcia, które występują naprzemiennie z biegunką. W niektórych przypadkach IBS jednym z objawów może być ból pleców (ból w krzyżu). Choroba ta występuje na całym świecie, chociaż częściej w krajach wysokorozwiniętych, u około 1–20% populacji. Zespół jelita drażliwego (IBS, irritable bowel syndrome), sklasyfikowany w Kryteriach Rzymskich IV (2016), należy do najczęstszych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego.
Kryteria rozpoznawania zespołu jelita drażliwego (Kryteria Rzymskie IV):
Ból brzucha nawracający minimum jeden dzień w tygodniu przez ostatnie trzy miesiące, z początkiem objawów co najmniej pół roku przed rozpoznaniem, któremu towarzyszą co najmniej dwie cechy związane z wypróżnianiem:
- zmiana częstotliwości wypróżnień
- zmiana konsystencji stolca: 3 typy: biegunkowy, zaparciowy, mieszany
U podłoża IBS leży zaburzenie różnych mechanizmów w obrębie osi mózgowo-jelitowej, zmieniona motoryka przewodu pokarmowego oraz nadwrażliwość trzewna. Wielu badaczy uważa, że kluczowe znaczenie w powstawaniu IBS odgrywają zaburzenia mikrobioty jelitowej. Dokładna przyczyna IBS nie jest poznana, a obecne leczenie koncentruje się na opanowaniu objawów fizjologicznych, przy czym pacjentom zazwyczaj przepisuje się leki przeciwbiegunkowe, środki przeczyszczające lub zobojętniające.
Jednak co najmniej od 1980 roku IBS jest wiązany z szeregiem wymiarów psychologicznych. Na przykład osoby cierpiące na IBS znacznie częściej doświadczają przeciwności w dzieciństwie niż osoby nie cierpiące na IBS, a pojawienie się objawów często następuje po bardzo stresującym wydarzeniu życiowym. W około 80% przypadków IBS współwystępuje z lękiem, depresją i somatyzacją (czyli wyrażaniem dystresu psychicznego poprzez objawy fizyczne), a im większy stopień stresu psychicznego, tym bardziej nasilone są objawy IBS. Obecna hipoteza jest taka, że traumy lub mikrotraumy, czyli codzienny, chroniczny stres (taki jak nieustające wymagania w pracy) aktywują układ odpornościowy; organizm postrzega stres jako zagrożenie dla środowiska i przygotowuje się do walki z nim. Ta przewlekła aktywacja układu odpornościowego wpływa na jelita zarówno bezpośrednio – poprzez nerw błędny – jak i pośrednio, poprzez cząsteczki zapalne - cytokiny. Aktywacja immunologiczna może również zaburzyć skład i funkcję mikrobiomu jelitowego, co przyczynia się do występowania objawów fizycznych.
IBS rozpoznawany jest trzy–czterokrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. U 70–90% chorych występują zaburzenia osobowości, niepokój lub objawy depresji czy histerii a większość z nich to kobiety. Jednak IBS nie jest to choroba „histeryczek”.
Prof. Grażyna Rydzewska, prezes Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego. przekonywała na konferencji w 2018 r. : „To nie prawda, że tzw. jelito nadwrażliwe ma podłoże psychogenne, jak się nadal dość powszechnie sądzi. Oczywiście, stresy u niektórych osób mogą się przyczynić do tej dolegliwości, jednak nie jest to schorzenie psychosomatyczne. Główną jego przyczyną jest zaburzenie mikrobioty jelitowej oraz zaburzenia na osi jelitowo-mózgowej”.
Tak więc istnieje zależność między wystąpieniem IBS a psychiką i to dwukierunkowa - stres, a właściwie reakcja na stres, może być przyczyną objawów – i przeciwnie: objawy IBS mogą wywołać stres i objawy z nim związane – koło się zamyka.
Związek jelita-mózg został zbadany dopiero w ostatnich latach, dzięki czemu zaczęliśmy rozumieć mechanizmy leżące u jego podstaw – wygląda na to, że im większy stopień dystresu psychicznego, tym bardziej nasilone są objawy IBS. Rozwój badań nad osią jelita-mózg pozwolił nam lepiej zrozumieć, w jaki sposób ból psychiczny lub emocjonalny może przekładać się na fizyczne cierpienie osób z IBS.
Należy pamiętać:
Nie wszystkie osoby z objawami IBS mają objawy stresu psychicznego
Wiele osób doświadcza bólu brzucha i zaparć lub biegunki bez żadnych oznak lęku, depresji lub innych objawów psychologicznych
Czynniki psychologiczne nie są główną przyczyną IBS, ale mogą wpływać na sposób, w jaki dana osoba zarządza i radzi sobie z IBS