Kompulsywne jedzenie – BED – binge eating disorder

Kompulsywne objadanie się polega na spożywaniu w jednostce czasu znacznie większej ilości pokarmu, niż spożyłaby większość osób w podobnych okolicznościach i czasie. Charakterystyczne w BED jest poczucie utraty kontroli nad ilością i jakością przyjmowanych posiłków oraz niemożność przerwania jedzenia.

Objawy zespołu kompulsywnego jedzenia to m.in.: nadmierne spożywanie wysokokalorycznych pokarmów, częste stosowanie diet odchudzających, powstrzymywanie się od jedzenia w obecności innych osób, wycofywanie się z życia towarzyskiego i aktywności fizycznej, postępujące zmęczenie i brak energii. Ponieważ osoby z BED nie stosują działań kompensacyjnych, systematycznie przybierają na wadze i stają się otyłe. Z tego względu BED jest najczęściej diagnozowane równocześnie z otyłością (Bąk-Sosnowska M., 2009). Cechy odróżniające osoby otyłe kompulsyjnie objadające się od osób otyłych z innego powodu to nadmierne przecenianie znaczenia masy i kształtu ciała (Kucharska K. i in., 2017).

Napady objadania się stanowią próbę rozładowania trudnego do zniesienia napięcia, któremu towarzyszą negatywne emocje: smutek, lęk, złość, poczucie winy, wstydu, rozgoryczenie), często prowadzące do rozwoju zachowań autodestrukcyjnych. Dlatego tak ważne jest stosowanie profilaktyki i podejmowanie działań obniżających prawdopodobieństwo rozwoju zaburzeń odżywiania się.

Przyczyny zespołu kompulsywnego są złożone.

Trzy zasadnicze grupy czynników ryzyka (Bąk-Sosnowska M., 2009):

1. Biologiczne – związane z predyspozycjami genetycznymi, uszkodzeniem układu ośrodkowej regulacji apetytu (głównie ośrodka sytości), lub z zaburzeniami neurochemicznymi – np. nadmiernym wydzielaniem kortyzolu w odpowiedzi na stres.

2. Psychologiczne:

- związane z czynnikami pośrednimi, wpływającymi na rozwój BED, takimi jak: otyłość wczesnodziecięca, występujące u innych członków rodziny przejadanie się lub BED, konflikty w rodzinie, nadmierne wymagania rodzicielskie, wczesna separacja od rodziców, zaburzenia nastroju u rodziców lub nadużywanie przez nich substancji psychoaktywnych , niezadowolenie z własnego ciała, depresja.

- związane z czynnikami bezpośrednimi, stymulującymi napady jedzenia, takimi jak: nieregularne jedzenie, które zaburza wrażliwość na głód i sytość oraz utrudnia dopasowanie ilości zjadanego pożywienia do przewidywanego czasu następnego posiłku, obniżony nastrój, ospałość, niskie poczucie kontroli nad jedzeniem, łaknienie na słodycze.

3. Socjokulturowe – wzorzec atrakcyjności ciała we współczesnej kulturze zachodniej powoduje powszechne dążenie do szczupłości poprzez głodzenie się, stosowanie drastycznych diet, intensywne ćwiczenia fizyczne, leki i suplementy. Często efektem takich działań jest wtórny przyrost masy ciała, co z kolei wpływa destrukcyjnie na samopoczucie psychiczne i funkcjonowanie w innych dziedzinach życia, prowadząc do wystąpienia zespołu kompulsywnego objadania się.

Ze względu na złożoność przyczyn zespołu kompulsywnego jedzenia, również jego leczenie przybiera różne formy. Zazwyczaj stosowana jest farmakoterapia oraz psychoterapia.

Czas trwania procesu leczenia zależy od szeregu czynników obiektywnych i subiektywnych. Nie każdy pacjent jest w stanie wyleczyć się z BED. W wielu przypadkach efekt terapeutyczny polega jedynie na ograniczeniu ilości lub intensywności pojawiających się napadów, co jednakże przez samych pacjentów bywa uważane za sukces.

Często BED i otyłość leczone jednocześnie, jednakże, podobnie jak w przypadku bulimii psychicznej towarzyszącej otyłości, zasadne wydaje się leczenie rozłączne – w pierwszej kolejności BED, w drugiej nadwagi.

Zaburzenie z napadami objadania się (BED) ma wiele wspólnych cech z zachowaniami uzależnieniowymi (np. zmniejszona kontrola czy dalsze kontynuowanie destrukcyjnych zachowań pomimo negatywnych konsekwencji). Obecnie prowadzone są badania nad związkiem kompulsywnego objadania się (BED) i uzależnienia od jedzenia (FA), które mogą pomóc w zrozumieniu przyczyn, rozwoju i czynników podtrzymujących BED.

Literatura:

Bąk-Sosnowska, M., (2009). Interwencja psychologiczna w zespole kompulsywnego jedzenia. W: Psychiatria Polska 2009, t. XLIII, n. 4 s. 445–456

Bąk-Sosnowska, M., (2017). Kryteria różnicowe Zaburzenia z napadami objadania się i Uzależnienia od pożywienia w kontekście przyczyn otyłości oraz jej leczenia. W: Psychiatr. Pol. 2017; 51(2): 247–259

Kucharska, K., Kostecka, B., Tylec, A., Bonder, E., Wilkos, E., (2017). Zespół kompulsyjnego objadania się – etiopatogeneza, obraz choroby i leczenie. W: Adv Psychiatry Neurol 2017; 26 (3): 154-164