Konsekwencje unikania czekolady - behawioralne, poznawcze i afektywne
Czekolada, która była synonimem luksusu w czasach PRL – u, stała się powszechnie dostępna i wszechobecna, co doprowadziło do zwiększonego jej spożycia. Wzrosła też wielkość tabliczek czekolady, co dodatkowo zwiększyło konsumpcję. W konsekwencji ludzie często próbują regulować i kontrolować spożycie czekolady. Umiejętność oparcia się pokusie zjedzenia czekolady to trudne zadanie.
Badania wskazują na dwie najczęstsze strategie regulacyjne:
unikanie myślenia o czekoladzie
unikanie jedzenia czekolady.
Wyniki tychże badań wskazały, że próby unikania czekolady mogą sprawić, iż będziemy o niej myśleć częściej, co może prowadzić do zwiększonego spożycia. Efekt ten pojawia się najczęściej u osób, które eliminują czekoladę (słodycze:), aby schudnąć lub uniknąć przybierania na wadze. Nadmierne spożycie czekolady prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji, takich jak zwiększenie masy ciała, problemy z zębami i negatywne emocje, zwłaszcza poczucie winy.
Ponadto istnieją dowody na to, że czekolada jest substancją, od której można się uzależnić. Łaknienie/głód żywności jest powszechnie definiowany jako intensywne pragnienie skonsumowania określonego jedzenia lub pokarmów. Bruinsma i Taren (1999) definiują łaknienie/głód jako „intensywną, okresową motywację mającą na celu uzyskanie pożądanej substancji”.
Prawie 100% kobiet i około 70% mężczyzn twierdzi, że miało co najmniej jeden lub więcej epizodów „łaknienia jedzenia” w ciągu ostatniego roku. Łaknienie/głód zjedzenia czekolady zgłaszano u 40% kobiet i 15% mężczyzn, przy czym substancje alternatywne nie zaspokajały ich pragnienia zjedzenia czekolady. Diety, w których zaleca się unikanie konkretnych produktów, nie zawsze działają. Ich efektem najczęściej jest wzrost myślenia o jedzeniu, zwiększone spożycie „zakazanego” produktu i przyrost masy ciała.
Dane z badań nad tłumieniem myśli związanych z jedzeniem wskazują, że myśli te mogą powracać w dwójnasób, powodując pożądanie zjedzenia „zakazanego” produktu. Unikanie myśli o czekoladzie prowadzi do zwiększonej późniejszej konsumpcji. Co więcej, istnieją spójne dowody na to, że powstrzymywanie się od jedzenia czekolady, z towarzyszącym tłumieniem myśli lub bez, może również prowadzić do późniejszego przejadania się czekoladą. Wydaje się zatem, że ponieważ czekolada stanowi jedną z najczęściej pożądanych i unikanych substancji i jest powszechnie dostępna, stanowi zagrożenie dla powszechnej nadmiernej konsumpcji.
Tak więc unikanie czekolady zarówno w myśleniu, jak i zachowaniu prawdopodobnie nie spowoduje abstynencji.
Najbardziej obiecujące strategie, które mogą skuteczniej umożliwić skuteczną regulację konsumpcji czekolady to, wydaje się, strategie poznawcze oparte na uważności i wyobrażonej konsumpcji - metodzie wyobrażenia sobie, że jesz konkretną żywność, która, powtarzana 30 razy, zmniejsza późniejsze spożycie tego samego pokarmu.
Technika ta opiera się na procesie habituacji opartej na pamięci, kiedy reakcje behawioralne i motywacyjne na bodziec zmniejszają się po jego wielokrotnej prezentacji. Tak więc wielokrotne wyobrażanie sobie spożycia żywności prowadzi do efektów przyzwyczajenia związanych z jedzeniem. Duża liczba wyobrażonych powtórzeń konsumpcji jest pracochłonna i czasochłonna, może też być problematyczna w przypadku interwencji mających na celu zmniejszenie spożycia pokarmu.
Tak więc na dzień dzisiejszy, aby nie ulec pożądaniu zjedzenia całej tabliczki czekolady na raz, polecam UWAŻNOŚĆ i wypracowanie samodyscyplinowania się (samokontroli).
Literatura:
Bruinsma,K., Taren, D.L. (1999). Chocolate: Food or drug? W: Journal of the American Dietetic Association. 99;1249–1256.
Erskine, J.,A.,K., St George’s, University of London & Georgiou, G.,J., School of Psychology, University of Hertfordshire. Behavioural, cognitive and affective consequences of trying to avoid chocolate. Internet – dost. 01.11.2021.
Haasova, S., Elekes, B., Missbach, B., Florack, A. (2016). Effects of Imagined Consumption and Simulated Eating Movements on Food Intake: Thoughts about Food Are Not Always of Advantage. W: Front. Psychol., https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.01691