Syndrom Jedzenia Nocnego (NES)
Nazwę Zespół Nocnego Jedzenia (NES, night eating syndrome) wprowadził do literatury naukowej Albert Stunkard ze współpracownikami (1955 r.), opisując wzorzec spożycia pokarmu o znaczeniu klinicznym wśród osób otyłych. Autorzy opisują trzy kryteria dla NES, wśród których największe znaczenie ma konsumpcja dużych ilości jedzenia wieczorem i w nocy oraz zjadanie co najmniej jednej czwartej wszystkich kalorii swojego zapotrzebowania dziennego w okresie następującym po wieczorze.
Tak więc spożycie znacznej części całkowitej ilości kalorii występuje w czasie, gdy spożycie osób zdrowych jest znikome. Drugie kryterium to bezsenność, przynajmniej do północy przez ponad połowę czasu, a trzeci to poranna anoreksja ze znikomym spożyciem pokarmu podczas śniadania, np. nie więcej niż filiżanka kawy lub mała szklanka soku pomarańczowego.
Stunkard i wsp. zauważyli, że NES może być przyczyną rozwoju otyłości. Ponadto autorzy stwierdzili, że obecność NES ma niekorzystny wpływ na wynik programu leczenia otyłości oraz zwiększa ryzyko działań niepożądanych, w tym ciężkiej depresji, „stanowiącej odpowiedź na specyficzny rodzaj stresu”. Zaburzenie to wpływa również na funkcjonowanie poznawcze i emocjonalne pacjenta.
Zespół Jedzenia Nocnego to zaburzenie obejmujące nadmierne spożywanie pokarmów w porach nocnych, co nie jest okryte niepamięcią – w przeciwieństwie do zaburzeń związanych ze snem.
NES diagnozuje się, gdy następujące objawy powtarzają się co najmniej przez 2 miesiące:
poranna anoreksja, czyli pomijanie śniadania, spożycie pierwszego porannego posiłku po kilku godzinach od przebudzenia; chory przynajmniej 4 razy w tygodniu nie je śniadania
zwiększone lub nadmierne łaknienie wieczorem – chory zjada więcej niż 50 proc. dziennego pożywienia po godzinie 19.00
jedzenie w nocy głównie produktów z węglowodanami i tłuszczami, np. chleba, kanapek, słodyczy - często takich, których chory odmówił sobie w ciągu dnia
problemy z zasypianiem, od 3 do 6 razy w ciągu jednej nocy wybudzanie się ze snu - bezsenne noce przynajmniej 3 razy w tygodniu, wielokrotne wstawanie w nocy, po to aby zjeść
porcje pożywienia spożywane w nocy są częstsze, ale nie są ani większe, ani bardziej kaloryczne od jedzonych w dzień i liczą sobie ok. 300 kcal każda,
brak odczuwania przyjemności z jedzenia,
poczucie wstydu i winy po nocnym jedzeniu – ukrywanie nocnego jedzenia przed bliskimi,
odczuwanie wewnętrznego przymus jedzenia w nocy,
jedzenie pod wpływem negatywnych emocji, np. gniewu, smutku, samotności,
pogarszanie się nastroju w ciągu dnia, stan depresyjny wieczorem,
poczucie utraty kontroli nad jedzeniem i masą ciała,
wieczorny wzrost poziomu leptyny i kortyzolu oraz spadek poziomu melatoniny
Niektóre badania sugerują, że NES spowodowane jest przez opóźnienie okołodobowego rytmu przyjmowania pokarmów przy prawidłowym rytmie snu i czuwania. Takie nawyki żywieniowe mogą wynikać też z braku kontroli nad zachowaniami.
Nie każdy, kto je w nocy ma NES. Jedzenie nocą może być związane z trybem pracy, stylem życia rodziny lub subkultury.
Zespół Nocnego Jedzenia (NES) powstaje z następujących przyczyn biochemicznych, genetycznych i psychologicznych:
1. obniżanie się poziomu serotoniny w ciągu doby, wzrost poziomu greliny – hormonu żołądkowo-jelitowego zwiększającego łaknienie,
2. nieuświadomione przez pacjenta samoleczenie zaburzeń nastroju – osoby z NES żywią się głównie węglowodanami, które pobudzają mózg do wydzielania substancji poprawiających nastrój
3. dziedziczenie - zaburzenie NES często występuje rodzinnie,
4. zaburzenia nastroju i odmienna reakcja na stres – jego rola jako czynnika wyzwalającego NES nie została udowodniona ostatecznie, ale odkryto, że osoby z tym zaburzeniem inaczej reagują hormonalnie na długotrwałe napięcie nerwowe. W reakcji na stresor, hormony stresowe: adrenalina, noradrenalina, kortyzol i tyroksyna uwalniają się u nich stopniowo, w wydłużonym czasie i różnych dawkach, a nie w miarę szybko i w znacznej ilości,
5. inne czynniki ryzyka to: długotrwałe stosowanie diet, nuda, niezadowolenie ze swojego ciała,
6. zaniedbanie przez rodziców, błędy popełniane przez rodziców w żywieniu dzieci.
W leczeniu Zespołu Nocnego Jedzenia stosuje się leki przeciwdepresyjne i przeciwpadaczkowe. Dobre efekty przynoszą: edukacja żywieniowa, techniki behawioralne, opierające się na indywidualnym rozplanowaniu w ciągu dnia prawidłowo zbilansowanych posiłków, aby chory nie czuł zwiększonego łaknienia w godzinach nocnych, a także techniki relaksacyjne oraz fototerapia.
Literatura:
Michalska, A., Szejko, N., Jakubczyk, A., Wojnar, M. (2016). Niespecyficzne zaburzenia odżywiania się – subiektywny przegląd. W: Psychiatr. Pol.; 50(3): 497–507
Obrembska, M., Jastrzębski, K., Głąbiński, A. (2017). Funkcjonowanie poznawcze i emocjonalne pacjentki z rodzinnie uwarunkowaną postacią zespołu jedzenia nocnego – opis przypadku. W: Aktualn. Neurol. 2017, 17(3), p. 167–171
Striegel-Moore, R.H., Franko, D.L., Garcia, J. (2009). The Validity and Clinical Utility of Night Eating Syndrome. W: Eat. Disord.; 42:720–738