Yo-yo, czyli efekt jo-jo, znany również jako „weight cycling"

Yo-yo, czyli efekt jo-jo, znany również jako „weight cycling" - termin wymyślił wybitny specjalista w dziedzinie zaburzeń odżywiania się i otyłości, profesor psychologii, Kelly D. Brownell z Uniwersytetu Yale, w odniesieniu do cyklicznej utraty wagi i jej przyrostu, co przypomina ruch w górę i w dół znanej zabawki jo-jo. W tym procesie osoba odchudzająca się początkowo odnosi sukcesy, ale nie udaje jej się utrzymać osiągniętej wagi i zaczyna ponownie wagę odzyskiwać. Odchudzająca się osoba ponownie stara się utracić wagę i cykl zaczyna się od nowa – masa ciała na przemian spada i rośnie, przy czym za każdym razem coraz trudniej wagę obniżyć w wyniku stosowania kolejnej diety, a coraz łatwiej ją zwiększyć po zaprzestaniu odchudzania.

Przyczyny diety jo-jo są różne, ale do najczęstszych należy nadmierne obniżenie podaży energii w diecie niskokalorycznej. Początkowo osoba odchudzająca się może odczuwać radość na myśl o szybkiej utracie wagi i dumę z radzenia sobie ze radykalnym ograniczaniem jedzenia. Z biegiem czasu jednak ograniczenia narzucane przez ekstremalne diety powodują depresję lub zmęczenie, które uniemożliwiają utrzymanie diety. Ostatecznie osoba odchudzająca się powraca do starych nawyków żywieniowych, z dodatkowymi efektami emocjonalnymi – rozczarowaniem, że restrykcyjna dieta nie przyniosła oczekiwanych efektów, poczuciem winy i wstydu, że nie poradziła sobie z utrzymaniem rygoru żywieniowego. Taki stan emocjonalny prowadzi wielu ludzi do jedzenia więcej, niż jedli przed dietą, powodując, że szybko odzyskują wagę. Proces odzyskiwania masy ciała, a zwłaszcza tkanki tłuszczowej, jest dodatkowo wspierany przez wysoką plastyczność metaboliczną mięśni - mięśnie szkieletowe trwale zmniejszają wydatek energetyczny podczas diety („Cykl Summermatter"). Po zakończeniu diety osoba odchudzająca się może też doświadczyć reakcji głodowej organizmu, co prowadzi do szybkiego przyrostu masy tłuszczowej. Kiedy żywność staje się ponownie dostępna, organizm promuje uzupełnianie zapasów energii w postaci tłuszczu, co niekorzystnie zmienia prawidłowy stosunek tłuszczu do masy ciała - jeden z ważniejszych czynników zdrowia.

Raport Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego zrecenzował trzydzieści jeden badań dietetycznych i odkrył, że po dwóch latach diety ok. jedna trzeciej osób, które się odchudzały, waży więcej niż przed rozpoczęciem diety. Efekt jo-jo może mieć ekstremalne emocjonalne i fizyczne konsekwencje z powodu stresu narzuconego sobie, aby szybko schudnąć. Natychmiastowe zaspokojenie dążenia do utraty wagi ostatecznie ustępuje miejsca starym nawykom żywieniowym, które powodują ponowny przyrost wagi i związane z tym emocjonalne cierpienie.